Geen strengere maatstaf voor inbezitneming van publieke grond

De Hoge Raad heeft onlangs bepaald (ECLI:NL:HR:2024:1606) dat er geen speciale of strengere regels gelden voor inbezitneming van publieke grond. Dit betekent dat dezelfde algemene regels uit het Burgerlijk Wetboek van toepassing zijn, ongeacht of het gaat om grond van een gemeente of een particulier. Deze uitspraak schept duidelijkheid in situaties waarin mensen en gemeenten botsen over wie de eigenaar is van een stuk grond.

Waar ging de zaak over?

In deze zaak ging het om een stuk grond naast de woning van een particulier. De grond was oorspronkelijk van de gemeente Laarbeek, maar werd al sinds 1990 gebruikt als onderdeel van de voortuin. Dit gebruik werd duidelijk door bijvoorbeeld de plaatsing van buxushagen als afscheiding en werd later heringericht. De gemeente wilde de grond terug, maar de particulier stelde dat hij door verjaring eigenaar was geworden.

De gemeente voerde aan dat er strenge(re) regels gelden voor inbezitneming van publieke grond, omdat deze een andere bestemming heeft, bijvoorbeeld voor algemeen gebruik. De Hoge Raad oordeelde echter dat voor inbezitneming van publieke grond geen aparte criteria gelden en dat de gewone criteria van artikel 3:113 BW ook in het geval van publieke grond volstaan.

De juridische analyse

De Hoge Raad verduidelijkte dat inbezitneming afhankelijk is van de feitelijke macht die een persoon over een goed zoals een stuk grond uitoefent. Deze macht moet ondubbelzinnig en openbaar zijn, zodat de oorspronkelijke eigenaar hierop kan reageren. Met andere woorden, het moet voor anderen duidelijk zijn dat iemand de grond gebruikt alsof het van hem of haar is. Volgens de Hoge Raad gelden deze regels ook voor publieke grond. Cruciaal hierbij is dat de verkeersopvattingen en uiterlijke feiten worden meegenomen bij de beoordeling, ongeacht of het nu gaat om publieke of private grond.

De Hoge Raad benadrukte de volgende elementen:

• Geen aparte maatstaf: voor publieke grond gelden geen strengere eisen voor inbezitneming ten opzichte van private grond.
• Rekening houden met de bestemming: wel moet de aard en bestemming van de grond worden meegewogen, wat betekent dat publieke gronden zoals parken of wegen extra aandacht kunnen vereisen bij de feitelijke beoordeling.
• Preventieve rol gemeente: gemeenten dragen de verantwoordelijkheid om hun eigendommen actief te monitoren en in te grijpen bij een mogelijke inbreuk.

Wat betekent dit?

De uitspraak heeft gevolgen voor zowel particulieren als gemeenten:

• Voor particulieren: het is mogelijk om eigenaar te worden van een stukje publieke grond als je het langdurig en duidelijk gebruikt alsof het van jou is. Daar gelden dus geen aparte of strengere eisen voor.
• Voor gemeenten: gemeenten moeten goed opletten wat er met hun grond gebeurt en tijdig ingrijpen als er sprake is van onrechtmatig gebruik.

Belang van deze uitspraak

Deze zaak biedt duidelijkheid voor zowel particulieren als gemeenten. Voor particulieren bevestigt het arrest dat zij onder bepaalde omstandigheden eigenaar kunnen worden van publieke grond door verjaring. Voor gemeenten is het een wake-up call: het tijdig signaleren van inbezitneming is essentieel om eigendomsverlies te voorkomen.

Het arrest benadrukt ook de balans tussen het beschermen van publieke eigendommen en het respecteren van de wetgeving. De Hoge Raad zet met dit arrest een belangrijke stap in het waarborgen van rechtszekerheid door vast te houden aan de regels van bezit zoals die zijn opgenomen in het Burgerlijk Wetboek.

Conclusie

De Hoge Raad maakt duidelijk dat er geen aparte maatstaf geldt voor inbezitneming van publieke grond. De gewone regels uit het Burgerlijk Wetboek blijven leidend, ongeacht de aard van de grond. Dit arrest benadrukt dat gemeenten waakzaam moeten zijn om hun eigendom te beschermen, terwijl het particulieren de mogelijkheid biedt om hun rechten te claimen binnen het kader van de wet.

Heeft u te maken met een vergelijkbare situatie of heeft u meer algemene vragen over eigendomsrecht of verjaring? Neem gerust contact met ons op. We staan voor u klaar om advies te geven en u te helpen waar nodig.